တဒါ႐ုံစိတ္
ဝီထိစိတ္တစ္ခုထဲမွာ ေဇာစိတ္ေတြ ျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ တဒါ႐ုံစိတ္ (၂)ႀကိမ္ ျဖစ္တယ္။
ေဇာစိတ္ရဲ႕အဆံုးမွာ ဘဝင္စိတ္ ျဖစ္ထိုက္ေပမယ့္ မျဖစ္ေသးဘဲ တဒါ႐ုံစိတ္ ဆက္ျဖစ္တယ္။
ဥပမာ - ေလွသေဘၤာေတြ ေရဆန္ကို ေမာင္းတဲ့အခါ ေအာက္အေၾကကို စီးေနတဲ့ ေရအယဥ္ဟာ ေလွသေဘၤာေတြရဲ႕ ေနာက္ကို အခ်ိန္အနည္းငယ္ ဆန္တက္ၿပီး လိုက္ပါသြားသလို ေဇာစိတ္ရဲ႕အဆံုးမွာ ဘဝင္စိတ္ မျဖစ္ေသးဘဲ တဒါ႐ုံစိတ္ (၂)ႀကိမ္ ျဖစ္တယ္။
ႏွစ္ခုေျမာက္ တဒါ႐ုံစိတ္ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္တဲ့အခါ ဝီထိစိတ္အစဥ္တစ္ခုဟာ ၿပီးဆံုးသြားတယ္။
အဲဒီေနာက္ေတာ့ ဘဝင္စိတ္အစဥ္ ဆက္ၿပီး ျဖစ္တယ္။
ေဇာစိတ္က ယူၿပီးျဖစ္တဲ့ အာ႐ုံကို ထပ္မံၿပီး ယူတဲ့စိတ္ကို “တဒါ႐ုံစိတ္”လို႔ ေခၚတယ္။
မဟာဝိပါက္စိတ္ (၈)ခုနဲ႔ သႏၲီရဏစိတ္ (၃)ခု တို႔က တဒါ႐ုံရဲ႕ လုပ္ငန္းကိစၥကို ေဆာင္႐ြက္တယ္။
ကာမဘံုမွာ ျဖစ္တဲ့ သတၱဝါေတြမွာ အတိမဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္နဲ႔ ဝိဘူတာ႐ုံဝီထိစိတ္ေတြ ျဖစ္တဲ့အခါ ကာမေဇာရဲ႕ အဆံုးမွာသာ တဒါ႐ုံစိတ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ရဟႏၲာမွာ တဒါ႐ုံစိတ္ ျဖစ္,မျဖစ္
ရဟႏၲာရဲ႕ ႀကိယာေဇာစိတ္ေနာက္မွာ တဒါ႐ုံစိတ္ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆကို မူလဋီကာဆရာက သေဘာမက်ဘူး။
ဥပမာ - အရွိန္နဲ႔ ဆန္တက္တဲ့ ေလွရဲ႕ေနာက္မွာ ေရအယဥ္အနည္းငယ္ ဆန္တက္လိုက္ပါသလို ကုသိုလ္ေဇာ အကုသိုလ္ေဇာစိတ္ေတြရဲ႕ အရွိန္အဟုန္ေနာက္ တဒါ႐ုံစိတ္ လိုက္ျဖစ္တာဟာ သဘာဝက်တယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿငိမ္ၿငိမ္သက္သက္ ေမ်ာေနတဲ့ ဖက္႐ြက္ရဲ႕ေနာက္ ေရအယဥ္ မလိုက္ပါသလို အလြန္ၿငိမ္သက္မႈသေဘာရွိတဲ့ ႀကိယာေဇာေတြရဲ႕ေနာက္မွာ တဒါ႐ုံစိတ္ လုိက္ၿပီး ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သဘာဝမက်ဘူးလို႔ ယူဆတယ္။
ပ႒ာန္းေဒသနာမွာ ကုသိုလ္ေဇာ အကုသိုလ္ေဇာေတြရဲ႕ေနာက္မွာ တဒါ႐ုံစိတ္ကို ေဟာၿပီး ႀကိယာေဇာရဲ႕ေနာက္ တဒါ႐ုံမေဟာတာကို သာဓကအေနနဲ႔ ေထာက္ျပတယ္။
ဝီထိစိတ္ျဖစ္ပံု ဥပမာ
ဝီထိစိတ္ျဖစ္ပံုကို အလြယ္တကူ နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ သရက္ပင္ေအာက္မွာ အိပ္ေပ်ာ္ေနသူရဲ႕ သရက္သီး ေႂကြက်တဲ့အခါ အဲဒီအိပ္ေပ်ာ္ေနသူရဲ႕ လႈပ္ရွားပံုေတြကို ဒီလို ႏိႈင္းယွဥ္ျပထားတယ္။
၁။ ဝီထိစိတ္ မျဖစ္မီ ဘဝင္စိတ္ျဖစ္ေနႏွင့္တာဟာ လူတစ္ေယာက္ သရက္ပင္ေအာက္မွာ ေခါင္းကို ျခံဳၿပီး အိပ္ေပ်ာ္ေနတာနဲ႔ တူတယ္။
၂။ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္ (ပသာဒ)မွာ အာ႐ုံထိခိုက္လာတာဟာ သရက္သီး ေႂကြက်တာနဲ႔ တူတယ္။
၃။ သရက္သီးေႂကြက်သံေၾကာင့္ မႏိုးတစ္ဝက္ ႏိုးတစ္ဝက္ျဖစ္တာဟာ ဘဝဂၤစလန၊ ဘဝဂၤုပေစၧဒတို႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းနဲ႔ တူတယ္။
၄။ ဘဝင္စိတ္အစဥ္ ျပတ္ၿပီး အာဝဇၨန္းစိတ္ ျဖစ္ေပးလာတာဟာ သရက္သီးေႂကြက်တဲ့အသံေၾကာင့္ အိပ္ေပ်ာ္ေနရာက ႏိုးတာနဲ႔ တူတယ္။
၅။ ျမင္သိစိတ္ (စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္) ျဖစ္ၿပီး ႐ုပ္အဆင္းကို ျမင္တာဟာ ေခါင္းၿမီးျခံဳကို ဖြင့္ၿပီးၾကည့္တာနဲ႔ တူတယ္။
၆။ ႐ုပ္အဆင္းအာ႐ုံကို လက္ခံသလို (သမၸဋိစၧိဳင္းစိတ္)ျဖစ္တာဟာ သရက္သီးကို လွမ္းယူတာနဲ႔ တူတယ္။
၇။ ခံယူၿပီးတဲ့အာ႐ုံကို ေကာင္းသလား, မေကာင္းဘူးလားလို႔ စံုစမ္းမႈ (သႏၲီရဏစိတ္)ျပဳတာဟာ သရက္သီး မွည့္,မမွည့္ သိဖို႔ လက္နဲ႔ စမ္းသပ္ၾကည့္တာနဲ႔ တူတယ္။
၈။ ေကာင္းတယ္, မေကာင္းဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္တာ (ဝုေ႒ာစိတ္)ဟာ သရက္သီး မွည့္တယ္, မမွည့္ဘူးလို႔ သိတာနဲ႔ တူတယ္။
၉။ ျမင္ရတဲ့အဆင္းအာ႐ုံကို ခံစားျခင္း (ေဇာစိတ္)ဟာ သရက္သီးကို အရသာခံၿပီး ဝါးစားေနတာနဲ႔ တူတယ္။
၁၀။ ေဇာစိတ္က ခံစားၿပီးတဲ့ အာ႐ုံကို ထပ္ခံစားေနတာ (တဒါ႐ုံ)ဟာ ဝါးၿပီးတာကို မ်ိဳခ်တာ, အရသာစြဲက်န္ေနတာေတြနဲ႔ တူတယ္။
၁၁။ တဒါ႐ုံစိတ္ရဲ႕ေနာက္မွာ ဘဝင္စိတ္ဆက္ျဖစ္တာဟာ ျပန္အိပ္ေပ်ာ္တာနဲ႔ တူတယ္။
မ်က္စိစသည္တြင္ အာ႐ုံထင္လာျခင္း
ဝီထိစိတ္ရဲ႕အာ႐ုံျဖစ္ေလာက္ေအာင္, ၿငိမ္သက္ေနတဲ့ ဘဝင္စိတ္ကို လႈပ္ရွားေစႏိုင္ေလာက္ေအာင္ သက္ဆိုင္ရာ ဒြါရနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ အာ႐ုံတို႔ စပ္မိ ဟပ္မိ ဓာတ္ထိခိုက္မိတာကို အာ႐ုံထင္ျခင္းသို႔ ေရာက္တယ္လို႔ ဆိုလိုတယ္။
အဆင္း, အသံ, အနံ႔, အရသာ, အေတြ႕အထိ ဆိုတဲ့ အာ႐ုံငါးပါးတို႔ မ်က္စိ, နား, ႏွာ, လွ်ာ, ကိုယ္ေတြမွာ ထင္လာဖို႔ အာ႐ုံနဲ႔ ဒြါရတို႔ ရွိေန႐ုံနဲ႔ မထင္ႏိုင္ပါဘူး။
႐ုပ္အဆင္းကို ျမင္ဖို႔ အလင္းေရာင္လိုတယ္။ အသံကို ၾကားဖို႔ အေပါက္အၾကား လိုတယ္။ အနံ႔ရဖို႔ ေလအေထာက္အပံ့ လိုတယ္။ အရသာဓာတ္ရဖို႔ အရည္အေထာက္အပံ့ လိုတယ္။ အေတြ႕အထိကို သိရွိခံစားႏိုင္ဖို႔ ပထဝီဆိုတဲ့ အမာဓာတ္ လိုတယ္။
ဆင္ျခင္တယ္, ႏွလံုးသြင္းတယ္, အာ႐ုံျပဳတယ္လို႔ ေျပာရတဲ့ (အာဝဇၨန္းစိတ္)ကေတာ့ အာ႐ုံယူၿပီးမွ ျဖစ္ရတဲ့ ျမင္သိစိတ္, ၾကားသိစိတ္, နံသိစိတ္, အရသာခံစိတ္, ထိသိစိတ္ေတြ (ဝိညာဥ္ငါးပါး) ျဖစ္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းအရာေတြမွာ ပါဝင္တယ္။
႐ုပ္အဆင္း စတဲ့ အာ႐ုံငါးပါးတို႔ မ်က္စိ, နား စတဲ့ ဒါြရေတြမွာ ထင္လာတဲ့အခါ အဆင္းနဲ႔မ်က္စိ ထိခိုက္လွ်င္ ထိခိုက္ခ်င္း ႐ုပ္အဆင္းကို မ်က္စိထဲမွာ မျမင္ႏိုင္ေသးဘူး။
႐ုပ္ရဲ႕သေဘာဟာ ဥပါဒ္, ဌီ, ဘင္ (ျဖစ္, တည္, ပ်က္)ဆိုတဲ့ ျဖစ္စဥ္ထဲက တည္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာသာ အားအေကာင္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အားအေကာင္းဆံုးျဖစ္တဲ့ ႐ုပ္အဆင္းဟာ အၾကည္လင္ဆံုးျဖစ္တဲ့ မ်က္စိမွာ ထင္တဲ့အခါမွာပင္ အနည္းဆံုး စိတၱကၡဏတစ္ခ်က္ လြန္အၿပီး တည္ဆဲ (ဌီ) အခိုက္အတန္႔ေရာက္မွ ထင္ျမင္ႏိုင္တယ္။
ျမင္သိစိတ္ (စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္) ကို ျဖစ္ေစတဲ့ မ်က္စိ, အဆင္းအာ႐ုံ, အလင္းေရာင္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြထဲက တစ္ခုခုအားနည္းရင္ စိတၱကၡဏ (၂)ခ်က္ကေန (၁၅)ခ်က္ လြန္ၿပီးတဲ့ေနာက္ (ဌီ)အခိုက္အတန္႔ ေရာက္ၿပီး အတာ္ၾကာမွ ႐ုပ္အဆင္းကို ျမင္ႏိုင္တယ္။
ဝီထိစိတ္အစဥ္အတန္းတစ္ခုထဲမွာ ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းကေန တဒါ႐ုံအထိ ျဖစ္တဲ့ စိတ္ေသး, စိတ္မႊားကေလးေတြဟာ ထင္လာတဲ့ လတ္တေလာ (ပစၥဳပၸန္) ႐ုပ္အဆင္းကိုပဲ အာ႐ုံျပဳတယ္။
ျမင္သိစိတ္ (စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္)ဟာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္ကို မွီၿပီး ျဖစ္တယ္။ ဘဝင္စိတ္နဲ႔ က်န္တဲ့ စိတ္ေတြကေတာ့ ဟဒယဝတၳဳ႐ုပ္ကို မွီၿပီး ျဖစ္တယ္။
ဒြါရနဲ႔ အာ႐ုံ
အေပါက္, အဝကို ပါဠိလို “ဒြါရ”လို႔ ေခၚတယ္။
တံခါးေပါက္ မရွိရင္ အိမ္ထဲကို လူမဝင္ႏိုင္ဘူး။ ဒီလိုပဲ အိမ္နဲ႔တူတဲ့ ခႏၶာကိုယ္မွာလည္း တံခါးေပါက္နဲ႔တူတဲ့ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္, နားအၾကည္ဓာတ္, ႏွာေခါင္းအၾကည္ဓာတ္, လွ်ာအၾကည္ဓာတ္, ကိုယ္အၾကည္ဓာတ္ေတြ မရွိရင္ ျမင္သိစိတ္, ၾကားသိစိတ္, နံသိစိတ္, အရသာသိစိတ္, ထိသိစိတ္ေတြအတြက္ ဝီထိစိတ္အစဥ္ေတြ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။
တံခါးေပါက္ဟာ လူေတြရဲ႕ ဝင္ေရာက္ရာျဖစ္သလို မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္စသည္တို႔ဟာလည္း ျမင္သိစိတ္စသည္တို႔ရဲ႕ ျဖစ္ေပၚလာေၾကာင္း (ဝင္လာသလို) ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ -
မ်က္စိရဲ႕အၾကည္ဓာတ္ (စကၡပသာဒ)ကို စကၡဳဒြါရ၊
နားရဲ႕အၾကည္ဓာတ္ (ေသာတပသာဒ)ကို ေသာတဒြါရ၊
ႏွာေခါင္းရဲ႕အၾကည္ဓာတ္ (ဃာနပသာဒ)ကို ဃာနဒြါရ၊
လွ်ာရဲ႕အၾကည္ဓာတ္ (ဇိဝွါပသာဒ)ကို ဇိဝွါဒြါရ၊
ကိုယ္ရဲ႕အၾကည္ဓာတ္ (ကာယပသာဒ)ကို ကာယဒြါရ လို႔ ေခၚတယ္။
ဘဝင္စိတ္မွာ အာ႐ုံတစ္ခုခု ထင္လာရင္ အဲဒီအာ႐ုံကို ယူၿပီး ၾကံသိစိတ္ျဖစ္ရလို႔ “ဘဝင္စိတ္”ကိုပဲ “မေနာဒြါရ”လို႔ ေခၚရတယ္။
ဘဝင္ရ႕ဲကိစၥကို ေဆာင္႐ြက္တဲ့ စိတ္ေတြကေတာ့ - ဥေပကၡာသႏၲီရဏစိတ္ (၂)ခု၊ မဟာဝိပါက္စိတ္ (၈)ခု၊ ႐ူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၅)ခု၊ အ႐ူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၄)ခု၊ စုစုေပါင္း စိတ္ (၁၉)မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။
မိမိကုိယ္တိုင္ ဒြါရျဖစ္ေနလို႔ အဲဒီစိတ္ေတြဟာ ဝီထိစိတ္အစဥ္မွာ မပါဝင္ၾကဘူး။
ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ကို “ဝီထိမုတ္စိတ္”လို႔လည္း ေခၚရတယ္။
မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္ကို မွီၿပီး -
၁။ ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းစိတ္ (၁)၊
၂။ စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ (၂)၊
၃။ သမၸဋိစၧိဳင္းစိတ္ (၂)၊
၄။ သႏၲီရဏစိတ္ (၃)၊
၅။ ဝုေ႒ာစိတ္ (၁)၊
၆။ ကာမေဇာစိတ္ (၂၉)၊
၇။ တဒါ႐ုံစိတ္ (=မဟာဝိပါက္စိတ္ရွစ္ခု)
စုစုေပါင္း စိတ္ (၄၆)ခု ျဖစ္တယ္။
အဲဒီစိတ္ေတြျဖစ္တဲ့အခါမွာလည္း အာ႐ုံ, ပုဂၢိဳလ္, ဘံုဌာန, ႏွလံုးသြင္းမႈ စတဲ့ အေၾကာင္းအရာအေပၚမူတည္ၿပီး ထိုက္သင့္သလို ျဖစ္တယ္။
နားအၾကည္ဓာတ္စသည္တို႔ကို မွီၿပီးေတာ့လည္း မိမိတို႔ဆိုင္ရာ ေသာတဝိညာဥ္စိတ္စသည္နဲ႔အတူ အထက္ပါအတိုင္း စိတ္ (၄၆)ခု ျဖစ္တယ္။
ဘဝင္စိတ္ကို မွီၿပီးေတာ့ -
၁။ မေနာဒြါရာဝဇၨန္းစိတ္၊
၂။ ေဇာစိတ္ (၅၅)ခု၊
၃။ တဒါ႐ုံစိတ္ (၁၁)ခု၊
စုစုေပါင္း စိတ္ (၆၇)ခု ျဖစ္တယ္။
ဒြါရဝိမုတ္စိတ္
၁။ ဘဝတစ္ခုရဲ႕ အစဦးစိတ္ (ပဋိသေႏၶစိတ္)၊
၂။ ဘဝကို ဆက္လက္ ရွင္သန္ေနေစရန္ အေထာက္အပံ့ေပးထားတဲ့ ဘဝရဲ႕အစိတ္အပိုင္းျဖစ္တဲ့စိတ္ (ဘဝင္စိတ္)၊
၃။ ဘဝတစ္ခုရဲ႕ ေနာက္ဆံုးစိတ္ (စုတိစိတ္)ေတြဟာ သူတို႔ကိစၥကို သူတို႔ေဆာင္႐ြက္ေနခိုက္ ဘယ္ဒြါရမွာမွ မျဖစ္ၾကလို႔ ဒြါရမွအလြတ္ျဖစ္တဲ့ (ဒြါရဝိမုတ္)စိတ္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
မဟဂၢဳတ္ဝိပါက္စိတ္ (႐ူပါဝိပါက္စိတ္ ငါးခု + အ႐ူပဝိပါက္စိတ္ ေလးခု)ဟာလည္း ပဋိသေႏၶကိစၥ, ဘဝင္ကိစၥ, စုတိကိစၥမွတပါး အျခားကိစၥကို မေဆာင္႐ြက္ႏိုင္လို႔ အၿမဲ ဒြါရမွလြတ္တဲ့ စိတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။
အာ႐ုံ
ေမြ႕ေလ်ာ္ဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ အရာေတြကို “အာ႐ုံ”လို႔ ေခၚတယ္။
ဥပမာ - ဥယ်ာဥ္ ပန္းမာလ္ေတြဟာ လူေတြရဲ႕ ေမြ႕ေလ်ာ္ရာျဖစ္သလို အဆင္း, အသံ, အနံ႔, အရသာ အစရွိတဲ့ အရာေတြဟာလည္း စိတ္, ေစတသိက္တရားေတြရဲ႕ ေမြ႕ေလ်ာ္ရာ ျဖစ္တယ္။
ဒါေၾကာင့္ အဆင္း, အသံစတဲ့ အရာေတြကို “အာ႐ုံ”လို႔ ေခၚရတယ္။
႐ုပ္အဆင္း, အသံစတဲ့ အရာေတြဟာ “ဆြဲကိုင္အပ္တဲ့သေဘာ ရွိတယ္”။
ဥပမာ - မသန္မစြမ္းသူေတြဟာ ေတာင္ေဝွး, ႀကိဳးတန္းစတဲ့ အရာေတြကို ကိုင္ၿပီးမွ ထႏိုင္ ထိုင္ႏိုင္ၾကသလိုပဲ စိတ္ ေစတသိက္ေတြဟာလည္း အဆင္းစတဲ့ အရာေတြကို အစြဲျပဳၿပီးမွ ျဖစ္ၾကရတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အဆင္း, အသံစတဲ့ အရာေတြကို “အာ႐ုံ”လို႔ ေခၚရတယ္။
အာ႐ုံ (၆)မ်ိဳး ရွိတယ္။
၁။ ႐ုပ္အဆင္းကို “႐ူပါ႐ုံ”၊
၂။ အသံကို “သဒၵါ႐ုံ”၊
၃။ အနံ႔ကို “ဂႏၶာ႐ုံ”၊
၄။ အဆီၾသဇာ အရသာကို “ရသာ႐ုံ”၊
၅။ အေတြ႕အထိကို “ေဖာ႒ဗၺာ႐ုံ” လို႔ ေခၚတယ္။
၆။ “ဓမၼာ႐ုံ”ဆိုတဲ့ သေဘာတရားထဲမွာေတာ့ - (၁) စိတ္၊ (၂) ေစတသိက္၊ (၃) ပသာဒ႐ုပ္၊ (၄) သုခုမ႐ုပ္၊ (၅) နိဗၺာန္၊ (၆) ပညတ္ လို႔ ေျခာက္မ်ိဳး ရွိတယ္။
အဲဒီထဲက ‘ပသာဒ႐ုပ္’ဆိုတာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္၊ နားအၾကည္ဓာတ္၊ ႏွာေခါင္းအၾကည္ဓာတ္၊ လွ်ာအၾကည္ဓာတ္၊ ကိုယ္အၾကည္ဓာတ္ဆိုတဲ့ ႐ုပ္ေတြ ျဖစ္တယ္။
‘သုခုမ႐ုပ္’ဆိုတာ -
၁။ ေရဓာတ္ (အာေပါဓာတ္)၊
၂။ အမဓာတ္ (ဣတၳိဘာဝ႐ုပ္)၊
၃။ အဖိုဓာတ္ (ပုရိသဘာဝ႐ုပ္)၊
၄။ ႏွလံုးေသြး (ဟဒယဝတၳဳ႐ုပ္)၊
၅။ အသက္ဓာတ္ (ဇီဝိတ႐ုပ္)၊
၆။ အဆီအေစးဓာတ္ (အာဟာရဇ႐ုပ္)၊
၇။ အၾကားအေပါက္ဓာတ္ (ပရိေစၧဒ႐ုပ္)၊
၈။ ကိုယ္အမူအရာ (ကာယဝိညတ္႐ုပ္)၊
၉။ ႏႈတ္အမူအရာ (ဝစီဝိညတ္႐ုပ္)၊
၁၀။ ႐ုပ္ခႏၶာရဲ႕ ေပါ့ပါးမႈ (လဟုတာ႐ုပ္)၊
၁၁။ ႐ုပ္ခႏၶာရဲ႕ ႏူးညံ့မႈ (မုဒုတာ႐ုပ္)၊
၁၂။ ႐ုပ္ခႏၶာရဲ႕ ဖ်တ္ဖ်တ္လတ္လတ္ရွိမႈ, အဆင္ေျပမႈ (ကမၼညတာ႐ုပ္)၊
၁၃။ စတင္ျဖစ္ျခင္းသေဘာ (ဥပစယ႐ုပ္)၊
၁၄။ ေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ျဖစ္ျခင္းသေဘာ (သႏၲတိ႐ုပ္)၊
၁၅။ ရင့္ေရာ္ျခင္း, အိုမင္းျခင္းသေဘာ (ဇရတာ႐ုပ္)၊
၁၆။ ပ်က္စီးျခင္းသေဘာ (အနိစၥတာ႐ုပ္) တို႔ ျဖစ္တယ္။
ေျခာက္ဒြါရမွာ ျဖစ္တဲ့ ဝီထိစိတ္ပံုစံမ်ား
ဝီထိစိတ္တစ္ခုမွာ ပါတဲ့ စိတ္ေသးစိတ္မႊား အေရအတြက္အေပၚ မူတည္ၿပီး ျဖစ္တဲ့ ဝီထိစိတ္ေတြဟာ -
၁။ အတိမဟႏၲာ႐ုံဝီထိ၊
၂။ မဟႏၲာ႐ုံဝီထိ၊
၃။ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိ၊
၄။ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ၊
၅။ ဝိဘူတာ႐ုံဝီထိ၊
၆။ အဝိဘူတာ႐ုံဝီထိ လို႔ ေျခာက္မ်ိဳး ကြဲျပားသြားတယ္။
အတိမဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္ပံုစံ
အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› တဒါ႐ုံ ---› တဒါ႐ုံ”
အဆင္းအာ႐ုံနဲ႔ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တို႔ ေတြ႕ဆံုတာက စၿပီး အတီတဘဝင္ (၁)ခ်က္အလြန္မွာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္လာတယ္။
ဘဝဂၤစလန, ဘဝဂၤုပေစၧဒ, ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း, စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္, သမၸဋိစၧိဳင္း, သႏၲီရဏ, ဝုေ႒ာ, ေဇာ (၇)ႀကိမ္, တဒါ႐ုံ (၂)ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ စိတ္အေရအတြက္ (၁၇)ခ်က္ေစ့လို႔ ႐ုပ္သက္တမ္းတစ္ခု ေစ့တဲ့အတြက္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ႐ုပ္အဆင္းတို႔ ဒုတိယတဒါ႐ုံစိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔ (ဘင္ခဏ)မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “အတိမဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
မဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္
႐ုပ္အဆင္းကို ျမင္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းသံုးခုမွာ ႐ုပ္အဆင္းကျဖစ္ေစ, မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္ကျဖစ္ေစ, အလင္းေရာင္ကျဖစ္ေစ သိပ္ၿပီး အားမေကာင္းလို႔ ႐ုပ္အဆင္းနဲ႔ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တို႔ ေတြ႕ဆံုၿပီးေနာက္ စိတၱကၡဏ (၂)ခ်က္ သို႔မဟုတ္ (၃)ခ်က္ခန္႔အလြန္မွာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာတယ္။
ဘဝဂၤစလန, ဘဝဂၤုပေစၧဒ, ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း, စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္, သမၸဋိစၧိဳင္း, သႏၲီရဏ, ဝုေ႒ာ, ေဇာ (၇)ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ စိတ္အေရအတြက္ (၁၇)ခ်က္ ေစ့လို႔ ႐ုပ္သက္တမ္းတစ္ခု ေစ့တဲ့အတြက္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ႐ုပ္အဆင္းတို႔ ခုနစ္ႀကိမ္ေျမာက္ ေဇာစိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔ (ဘင္ခဏ)မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
တဒါ႐ုံ (၂)ႀကိမ္ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ႐ုပ္ရဲ႕သက္တမ္းဟာ တည္ေနဖို႔ မစြမ္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေဇာစိတ္ရဲ႕ အဆံုးမွာပဲ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “မဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
မဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္ပံုစံ (၂)မ်ိဳး
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ” ---› ဘဝင္ ---›
႐ုပ္အဆင္းနဲ႔ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တို႔ ေတြ႕ဆံုၿပီးတဲ့ေနာက္ အတီတဘဝင္စိတ္ (၂)ခ်က္အလြန္မွာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္တယ္။
ဘဝဂၤစလန, ဘဝဂၤုပေစၧဒ, ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း, စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္, သမၸဋိစၧိဳင္း, သႏၲီရဏ, ဝုေ႒ာ, ေဇာ (၇)ႀကိမ္, ဘဝင္တစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီးေနာက္ စိတ္အေရအတြက္ (၁၇)ခ်က္ေစ့လို႔ ႐ုပ္သက္တမ္းတစ္ခု ျပည့္တဲ့အတြက္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ႐ုပ္အဆင္းတို႔ ဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခုိက္အတန္႔ (ဘင္ခဏ)မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ပထမ မဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ ---› ေဇာ”
႐ုပ္အဆင္းနဲ႔ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တို႔ ေတြ႕ဆံုၿပီးတဲ့ေနာက္ အတီတဘဝင္စိတ္ (၃)ခ်က္အလြန္မွာ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္တယ္။
ဘဝဂၤစလန, ဘဝဂၤုပေစၧဒ, ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း, စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္, သမၸဋိစၧိဳင္း, သႏၲီရဏ, ဝုေ႒ာ, ေဇာ (၇)ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ စိတ္အေရအတြက္ (၁၇)ခ်က္ေစ့လို႔ ႐ုပ္သက္တမ္းတစ္ခု ျပည့္တဲ့အတြက္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ႐ုပ္အဆင္းတို႔ ခုနစ္ခုေျမာက္ ေဇာစိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔ (ဘင္ခဏ)မွာ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ဒုတိယ မဟႏၲာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
ပရိတၱာ႐ုံဝီထိ
မ်က္စိရဲ႕ အားနည္းမႈ, ႐ုပ္အဆင္းရဲ႕ ေသးငယ္မႈန္မႊားမႈ, အလင္းေရာင္ရဲ႕ အားနည္းမႈဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြထဲမွာ ႏွစ္ခုေသာ္လည္းေကာင္း သံုးခုေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ အဆင္းကို ျမင္လိုက္ရသလိုလုိ, အသံကို ၾကားလိုက္ရသလိုလုိ ျဖစ္တတ္တယ္။
အဲဒီအခါမွာ ျဖစ္တဲ့ ဝီထိစိတ္အစဥ္မွာ ေဇာ (၇)ႀကိမ္ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ႐ုပ္သက္တမ္းဟာ တည္ေနဖို႔ မစြမ္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ ဝုေ႒ာ (၂)ႀကိမ္, (၃)ႀကိမ္ျဖစ္အၿပီး ဘဝင္စိတ္ရဲ႕ အဆံုးမွာ စိတ္အေရအတြက္ (၁၇)ခ်က္ေစ့လို႔ ႐ုပ္ရဲ႕သက္တမ္းတစ္ခု ျပည့္တဲ့အတြက္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ႐ုပ္အဆင္းတို႔ ဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔ (ဘင္ခဏ)မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚတယ္။
ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္ (၆)မ်ိဳး
၁။ စိတၱကၡဏ (၄)ခ်က္ လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ စတုတၳဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ပထမ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္”
၂။ စိတၱကၡဏ (၅)ခ်က္ လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ တတိယ ဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္တယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ဒုတိယ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္”
၃။ စိတၱကၡဏ (၆)ခ်က္ လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ ဒုတိယဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “တတိယ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဘဝင္ ---› ဘဝင္”
၄။ စိတၱကၡဏ (၇)ခ်က္ လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ ပထမဘဝင္စိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “စတုတၳ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဘဝင္”
၅။ စိတၱကၡဏ (၈)ခ်က္လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ တတိယ ဝုေ႒ာစိတ္၏ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ပၪၥမ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ”
၆။ စိတၱကၡဏ (၉)ခ်က္လြန္ၿပီးမွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာကာ ဒုတိယ ဝုေ႒ာစိတ္ရဲ႕ ပ်က္ဆဲအခိုက္အတန္႔မွာ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတယ္။
အဲဒီ ဝီထိစိတ္အစဥ္ကို “ဆ႒မ ပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိ္တ”လို႔ ေခၚတယ္။
အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› အတီတဘဝင္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› “ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း ---› စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ---› သမၸဋိစၧိဳင္း ---› သႏၲီရဏ ---› ဝုေ႒ာ ---› ဝုေ႒ာ”
အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ
မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္မွာ အဆင္းထင္လာေပမယ့္ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္စသည္တို႔ရဲ႕ အလြန္အားနည္းျခင္း စတဲ့ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ဝုေ႒ာ (၂)ႀကိမ္အထိ ႐ုပ္ေတြရဲ႕ သက္တမ္းဟာ မတည္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ အလြန္နီးကပ္တဲ့ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ အာ႐ုံကို “အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ”လို႔ ေခၚရတယ္။
ဝီထိစိတ္ မျဖစ္ဘဲ ဘဝင္စိတ္လႈပ္႐ုံပဲ လႈပ္တဲ့အတြက္ ဒီဝီထိကို “ေမာဃဝါရ”လို႔လည္း ေခၚရတယ္။
အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိစိတ္ ပံုစံမ်ား
၁။ ဘဝင္ (၁၀)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာၿပီး ပၪၥမေျမာက္ဘဝင္နဲ႔အတူ ထိုအာ႐ုံတို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ ပထမ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၀)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› ဘဝင္ (၅)ႀကိမ္”
၂။ ဘဝင္ (၁၁)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္လာၿပီး စတုတၳေျမာက္ဘဝင္နဲ႔အတူ ထိုအာ႐ုံတို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ ဒုတိယ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၁)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› ဘဝင္ (၄)ႀကိမ္”
၃။ ဘဝင္ (၁၂)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္လာၿပီး တတိယေျမာက္ဘဝင္နဲ႔အတူ ထိုအာ႐ု့တို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ တတိယ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၂)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› ဘဝင္ (၃)ႀကိမ္”
၄။ ဘဝင္ (၁၃)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္းထင္လာၿပီး ဒုတိယေျမာက္ဘဝင္နဲ႔အတူ ထိုအာ႐ုံတို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ စတုတၳ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၃)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› ဘဝင္ (၂)ႀကိမ္”
၅။ ဘဝင္ (၁၄)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္လာၿပီး ပထမဘဝင္နဲ႔အတူ ထိုအာ႐ုံတို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ ပၪၥမ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၄)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› ဘဝင္ (၁)ႀကိမ္”
၆။ ဘဝင္ (၁၅)ခ်က္အလြန္မွ မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္တြင္ ႐ုပ္အဆင္း ထင္လာၿပီး ဘဝဂၤစလနနဲ႔အတူ ထိုအာ႐ုံတို႔ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္းရွိတဲ့ ဆ႒မ အတိပရိတၱာ႐ုံဝီထိ။
“အတီတဘဝင္ (၁၅)ႀကိမ္ ---› ဘဝဂၤစလန (၂)ႀကိမ္”
ေဖာ္ျပၿပီးခဲ့တဲ့ ဝီထိပံုစံေတြဟာ မ်က္စိ (စကၡဳဒြါရ)အတြက္ ျဖစ္တယ္။
နား (ေသာတဒြါရ)၊ ႏွာေခါင္း (ဃာနဒြါရ)၊ လွ်ာ (ဇိဝွါဒြါရ)၊ ကိုယ္ (ကာယဒြါရ)ေတြမွာ ဝီထိစိတ္ျဖစ္တဲ့အခါမွာလည္း ဒီပံုစံေတြအတိုင္း ျဖစ္တယ္ဆိုတာ မွတ္ရမယ္။
ဒြါရငါးခုမွာ ျဖစ္တဲ့စိတ္
ဒြါရနဲ႔ အာ႐ုံတို႔ တိုက္ဆိုင္တဲ့အခါ သက္ဆိုင္ရာ ဒြါရအလိုက္ -
၁။ ဝီထိစိတ္ (၇)မ်ိဳး (ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း၊ သက္ဆိုင္ရာ ဝိညာဥ္စိတ္၊ သမၸဋိစၧိဳင္း၊ သႏၲီရဏ၊ ဝုေ႒ာ၊ ေဇာ၊ တဒါ႐ုံ)
၂။ ျဖစ္တဲ့ စိတ္အႀကိမ္အေရအတြက္ (၁၄)ႀကိမ္ (ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း၊ သက္ဆိုင္ရာ ဝိညာဥ္စိတ္၊ သမၸဋိစၧိဳင္း၊ သႏၲီရဏ၊ ဝုေ႒ာ၊ ေဇာ ‘၇’၊ တဒါ႐ုံ ‘၂’)
၃။ ကာမစိတ္ (၅၄)ခုတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
အမိဝမ္းထဲရွိစဥ္ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္မ်ား
မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္၊ ႐ုပ္အဆင္း၊ အလင္းေရာင္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြနဲ႔ ျပည့္စံုမွ မ်က္စိနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမိဝမ္းထဲမွာ အလင္းေရာင္ မရွိတဲ့အတြက္ မ်က္စိနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ မျဖစ္ႏုိင္ဘူး။
နားအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့အခါ သေႏၶသားရဲ႕နားနဲ႔ကပ္ေနတဲ့ မိခင္ရဲ႕ဝမ္းပိုက္ရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို ထိခိုက္မိတာကတဆင့္ အသံအာ႐ုံကို ရႏိုင္တဲ့အတြက္ နားနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမိဝမ္းထဲမွာ အသက္႐ႉ မျဖစ္ႏိုင္လို႔ နာေခါင္းနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ေတြ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။
လွ်ာအၾကည္ဓာတ္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့အခါ သေႏၶသားရဲ႕ခံတြင္းမွာရွိတဲ့ အရည္နဲ႔ ထိေတြ႕ၿပီး လွ်ာနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမိဝမ္းထဲမွာ ထိခိုက္စရာေတြ ရွိေနၿပီးျဖစ္လို႔ ကိုယ္နဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဝီထိစိတ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
မေနာဒြါရဝီထိစိတ္
မေနာဒြါရဆိုတာ “ဘဝင္စိတ္”ပါပဲ။ ဒိ မေနာဒြါရဝီထိစိတ္မွာ အတိတ္၊ အနာဂတ္၊ ပစၥဳပၸန္ျဖစ္တဲ့ စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ႐ုပ္တရား၊ နိဗၺာန္၊ ပညတ္ေတြ ထင္ႏိုင္ပါတယ္။
မေနာဒြါရဝီထိစိတ္ကို ဝိဘူတာ႐ုံနဲ႔ အဝိဘူတာ႐ုံလို႔ (၂)မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္တယ္။
ဝိဘူတာ႐ုံ မေနာဒြါရဝီထိစိတ္
ထင္ရွားတဲ့ အာ႐ုံတစ္ခုခု စိတ္မွာ ထင္လာတဲ့အခါ -
ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› မေနာဒြါရာဝဇၨန္း ---› ေဇာ (၇)ႀကိမ္ ---› တဒါ႐ုံ (၂)ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီး ဘဝင္စိတ္ ျဖစ္ထိုက္သမွ် ျဖစ္တဲ့ ဝီထိစိတ္ကို “ဝိဘူတာ႐ုံ မေနာဒြါရဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚတယ္။
အဝိဘူတာ႐ုံ မေနာဒြါရဝီထိစိတ္
မထင္ရွားတဲ့ အာ႐ုံတစ္ခုခု စိတ္မွာထင္လာတဲ့အခါ -
ဘဝဂၤစလန ---› ဘဝဂၤုပေစၧဒ ---› မေနာဒြါရာဝဇၨန္း ---› ေဇာ (၇)ႀကိမ္ ျဖစ္ၿပီး ဘဝင္စိတ္ ျဖစ္ထိုက္သမွ် ျဖစ္တဲ့ ဝီထိစိတ္ကို “အဝိဘူတာ႐ုံ မေနာဒြါရဝီထိစိတ္”လို႔ ေခၚတယ္။
မေနာဒြါရဝီထိစိတ္မွာ -
ဝီထိစိတ္ အမ်ိဳးအစား (၃)ပါး (မေနာဒြါရာဝဇၨန္း၊ ေဇာ၊ တဒါ႐ုံ)
စိတ္အေရအတြက္ (၁၀)ပါး (မေနာဒြါရာဝဇၨန္း၊ ေဇာ ‘၇’၊ တဒါ႐ုံ ‘၂’)
အက်ယ္အားျဖင့္ စကၡဳစတဲ့ ဝိညာဥ္စိတ္ (၁၀)ပါး + မေနာဓာတ္ သံုးခု (ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း + သမၸဋိစၧိဳင္းစိတ္ ၂) မပါဝင္တဲ့ ကာမစိတ္ (၄၁)ခုတို႔ ျဖစ္တယ္။
မေနာဓာတ္ (သိ႐ုံမွ်သာျဖစ္တဲ့ ဓာတ္)
ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းဟာ အာ႐ုံအသစ္တစ္ခုကို ေရွးဦးစြာ တစ္ႀကိမ္ပဲ ယူတယ္။ ေနာက္ၿပီး သူမ်ားေနာက္မွ အာ႐ုံကို ယူတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အႀကိမ္မ်ားစြာ အာ႐ုံကို ယူတဲ့ စိတ္ေတြေလာက္ အင္အား မရွိဘူး။
ဒါ့အျပင္ မွီရာဝတၳဳခ်င္းမတူတဲ့ ပၪၥဝိညာဥ္စိတ္ကို ေနာက္ကေနၿပီး ေက်းဇူးျပဳရတဲ့အတြက္ မွီရာဝတၳဳခ်င္းတူတဲ့ စိတ္ကို ေက်းဇူးျပဳရသေလာက္ မသက္သာဘူး။
သမၸဋိစၧိဳင္းစိတ္ကလည္း မွီရာဝတၳဳခ်င္း မတူတဲ့ ပၪၥဝိညာဥ္က ေနာက္ကေနၿပီး ေက်းဇူးအျပဳခံရလို႔ အားမရွိဘူး။
ဒါေၾကာင့္ ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းနဲ႔ သမၸဋိစၧိဳင္းႏွစ္ပါးကို “မေနာဓာတ္”လို႔ ေခၚရတယ္။
ဝီထိစိတ္တစ္ခုတည္းမွာ ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းရဲ႕ ေနာက္မွ စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ ျဖစ္ရတယ္။
စကၡဳဝိညာဥ္စိတ္ရဲ႕ ေနာက္မွ သမၸဋိစၧိဳင္း ျဖစ္ရတယ္။
ဒါကို ေနာက္ကေန ေက်းဇူးျပဳတယ္လို႔ ေခၚတယ္။
ပၪၥဝိညာဏဓာတ္
စကၡဳဝိညာဥ္၊ ေသာတဝိညာဥ္၊ ဃာနဝိညာဥ္၊ ဇိဝွါဝိညာဥ္၊ ကာယဝိညာဥ္ ဆိုတဲ့ ဝိညာဥ္ေတြကို “ပၪၥဝိညာဥ္ဓာတ္”လို႔ ေခၚတယ္။
အဲဒီ ဓာတ္ေတြဟာ သူတို႔မွီၿပီးျဖစ္တဲ့ ဝတၳဳ႐ုပ္ေတြအေပၚမွာ တိုက္႐ိုက္ ထင္လာတဲ့ အာ႐ုံကို အလြယ္တကူ ယူ႐ုံသာ ျဖစ္လို႔ မေနာဓာတ္ထက္ သိမႈအား ပိုၿပီး ေကာင္းတယ္။
မေနာဝိညာဏဓာတ္
မေနာဆိုတဲ့ စကားက “သိျခင္း”လို႔ အဓိပၸာယ္ထြက္ၿပီး ဝိညာဏဆိုတဲ့ စကားက “အထူးသိျခင္း”လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။
စကားႏွစ္လံုးကို ေပါင္းလိုက္ေတာ့ “အမ်ားႀကီးသိ၊ အထူးသိ”လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။
သႏၲီရဏစိတ္ (၃)ပါး၊ မဟာဝိပါက္စိတ္ (၈)ပါး၊ ေဒါသမူစိတ္ (၂)ပါး၊ ေသာတပတၱိမဂ္စိတ္၊ ဟသိတုပၸါဒ္စိတ္၊ ႐ူပါဝစရစိတ္ (၁၅)ပါးတို႔ဟာ “မေနာဝိညာဏဓာတ္” ျဖစ္တယ္။
အဲဒီစိတ္ေတြဟာ မေနာဓာတ္နဲ႔ ပၪၥဝိညာဏဓာတ္ေတြလို အာ႐ုံအသစ္ကို ေရွးဦးစြာ ထြက္မယူရဘူး။
ဒါ့အျပင္ မွီရာတူတဲ့ ေရွးစိတ္က အနႏၲရသတၱိနဲ႔ ေက်းဇူးျပဳတာကို ခံရၿပီး မွီရာတူတဲ့ ေနာက္စိတ္ကို အနႏၲရသတၱိနဲ႔ ေက်းဇူးျပဳေပးရတာျဖစ္လို႔ အာ႐ုံကိုသိတဲ့အခါမွာ အျခားစိတ္ေတြထက္ ထိထိမိမိ ရွိတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အဲဒီစိတ္ေတြကို မေနာဝိညာဏဓာတ္ (အမ်ားႀကီးသိ၊ အထူးသိ)လို႔ ေခၚရတယ္။
စိတ္တြင္ အာ႐ုံထင္လာျခင္း အေၾကာင္းမ်ား
၁။ အာ႐ုံတစ္ခုခုကို ကိုယ္တိုင္ ေတြ႕ၾကံဳခံစားခဲ့ဖူးလို႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ သူတပါးေျပာတာကို ၾကားဖူးလို႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အဲဒီ အာ႐ုံကို ျပန္ဆင္ျခင္တဲ့အခါ ဘဝင္စိတ္ (မေနာဒြါရ)မွာ အဲဒီအာ႐ုံထင္လာတယ္။ ဒါ့အျပင္ မေတြ႕ဖူး မၾကားဖူးေသးတဲ့ အာ႐ုံေတြကိုလည္း ေတြ႕ဖူး ၾကားဖူးတဲ့ အာ႐ုံေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး စိတ္ထဲထင္လာႏိုင္တယ္။
၂။ ျမင္ဖူးတာ ၾကားဖူးတာ မဟုတ္ေပမယ့္ ကိုယ္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ အာ႐ုံေတြဟာ ကိုယ့္ရဲ႕ႏွစ္သက္မႈေၾကာင့္ စိတ္ထဲထင္လာႏိုင္တယ္။
၃။ အာ႐ုံတစ္ခုခုကို ဉာဏ္နဲ႔ ၾကံစည္ၾကည့္ရင္လည္း အဲဒီအာ႐ုံဟာ စိတ္ထဲထင္လာႏိုင္တယ္။
၄။ ကံအဟုန္ရဲ႕အစြမ္းေၾကာင့္၊ ဒါမွမဟုတ္ တန္ခိုးရွင္နဲ႔ နတ္ေတြရဲ႕ ဖန္ဆင္းျပသမႈေၾကာင့္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေသြး သည္းေျခ သလိပ္ စတဲ့ ဓာတ္ေတြ ေဖာက္ျပန္မႈေၾကာင့္ အာ႐ုံတစ္ခုခုဟာ စိတ္ထဲ ထင္လာႏိုင္တယ္။
စိတ္ဟာ အာ႐ုံတစ္ခုခုနဲ႔ ကင္းၿပီး မေနႏိုင္ဘူး။
အာ႐ုံကို အဆင္သင့္ မရရင္ စိတ္ဟာ အာ႐ုံတစ္ခုကို မေတြ႕ေတြ႕ေအာင္ ရွာတယ္။
ဒီလို ရွာတဲ့အခါမွာ ဝိတက္ (ၾကံစည္မႈ)၊ ေစတနာ (ေစ့ေဆာ္မႈ)၊ မနသိကာရ (ႏွလံုးသြင္းမႈ)ေတြဟာ စိတ္ရဲ႕ အေရးပါတဲ့ အေဖာ္ေတြ ျဖစ္တယ္။
စိတ္က လိုခ်င္တဲ့ အာ႐ုံကို ရွာေနတုန္း မဆိုင္တဲ့အာ႐ုံ၊ ဆင္တူ႐ိုးမွားအာ႐ုံေတြကိုလည္း ေတြ႕ရတတ္ေသးတယ္။
ဒီလို ေတြ႕တာဟာ စိတ္က ရွာေဖြတာျဖစ္လို႔ စိတ္ရဲ႕အစြမ္း ျဖစ္တယ္။
အာ႐ုံတစ္ခုခုကို ရွာေဖြရာမွာ စိတ္က အာ႐ုံရွိရာကို ေရာက္ေအာင္ သြားတာလည္း မဟုတ္ဘူး။
အာ႐ုံကို မိမိဆီေရာက္ေအာင္ ဆြဲယူတာလည္း မဟုတ္ဘူး။
ေျပာခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ဘဝင္စိတ္မွာ အာ႐ုံအမ်ိဳးမ်ိဳး ထင္လာေအာင္ ၾကံေဆာင္စိတ္ကူးႏိုင္တာဟာ ဝိတက္၊ ေစတနာ၊ မနသိကာရဆိုတဲ့ အေဖာ္ေစတသိက္ေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္တယ္။
ဒီအထိ ေလ့လာၿပီးခဲ့တာေတြကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေသခါနီးအခ်ိန္၊ ဘဝသစ္ကို စတင္တဲ့အခ်ိန္၊ အသက္ရွင္သန္ေနခ်ိန္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ စိတ္အေျခအေနအေၾကာင္းေတြ ျဖစ္တယ္။
+++++
