ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္မ်ားသည္ စိတ္ကို ကိေလသာအညစ္အေၾကးတို႔မွ ကင္းေဝးစင္ၾကယ္ေစရန္ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္မ်ား ျဖစ္ေလသည္။
စိတ္သည္ လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္းဟူေသာ ေလာဘတရား၊ အလိုမက်မႈ အမ်က္ထြက္ျခင္းဟူေသာ ေဒါသတရား၊ အမွားအမွန္ကို ခြဲျခားမသိမႈ ေတြေဝမိုက္မဲျခင္းဟူေသာ ေမာဟတရား ဤအေျခခံကိေလသာတရားတို႔၏ လႊမ္းမိုးမႈကို ခံရေသာအခါ ညစ္ႏြမ္း၏။ မၾကည္လင္ မသန္႔ရွင္းေတာ့ဘဲ စိတ္ၿငိမ္းေအးမႈကို မရႏိုင္ေတာ့ေပ။
ထို႔ေၾကာင့္ စိတ္ကို ယင္းကိေလသာတို႔မွ ကင္းေဝးစင္ၾကယ္ေစရန္ ဝိပႆနာတရားကို က်င့္ၾကံပြားမ်ား အားထုတ္မွသာလွ်င္ စိတ္ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ေနႏိုင္မည္ အမွန္ျဖစ္ေပသည္။
ဤေနရာ၌ က်င့္ၾကံအားထုတ္ရန္ တရားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗုဒၶတရားေတာ္ႏွင့္ အျခားအယူဝါဒတရားမ်ား၏ ကြဲျပားျခားနားပံုကို ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားကိုယ္ေတာ္တိုင္ ေဟာၾကားထားေတာ္မူသည့္ “ဣႁႏၵိယဘာဝနာသုတ္”တရားေတာ္သည္ အလြန္ပင္ မွတ္သားနာယူစရာေကာင္းလွေပသည္။
ဤသုတ္၌ မ်က္စိစေသာ ဣေႁႏၵေျခာက္ပါးႏွင့္ စပ္၍ အာ႐ုံေကာင္း၊ အာ႐ုံဆိုး၊ အလတ္စားအာ႐ုံမ်ားကို ေတြ႕ျမင္ေသာအခါ ေလာဘစိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္မ်ားကို ျဖစ္ခြင့္မေပးဘဲ ၾကားမွာ ဝိပႆနာဉာဏ္သြင္း၍ ခ်မ္းသာစြာ ေနရပံုကို ေဟာျပထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အခါတပါး၌ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၊ ဇဂၤလနိဂံုး႐ြာႀကီးအနီးရွိ သုေဝဠဳအမည္ရွိေသာ ေတာအုပ္ႀကီးအတြင္းမွာ ေခတၱ ခ်မ္းသာစြာ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူစဥ္ ပါရာသိဝိယပုဏၰားဆရာႀကီး၏ တပည့္ရင္းတဦးျဖစ္သူ ဥတၱရလုလင္ကေလးသည္ ဘုရားရွင္ထံေမွာက္သို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ေလသည္။
ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထိုလုလင္အား “ဥတၱရ .. သင္တို႔ရဲ႕ ဆရာႀကီးပါရာသိဝိယဟာ စကၡဳစေသာ ဣေႁႏၵမ်ားကို ပြားဖို႔ ေဟာၾကားဆံုးမသလား” ဟု ေမးေတာ္မူရာ -
ဥတၱရလုလင္သည္ “ေဟာၾကားဆံုးမပါသည္ အရွင္ဘုရား”ဟု ေလွ်ာက္ထားသျဖင့္ သူေဟာၾကားပံုကို ေျပာျပရန္ အမိန္႔ရွိေတာ္မူပါသည္။
ထိုအခါ ဥတၱရလုလင္က “အဆင္းကို ျမင္လွ်င္ ၾကိဳက္မႈ မၾကိဳက္မႈ စသည္ မျဖစ္ရန္ ဆရာႀကီးက မ်က္စိနဲ႔ အဆင္းေတြကို မၾကည့္နဲ႔၊ နားနဲ႔ အသံေတြကို နားမေထာင္နဲ႔ စသည္ျဖင့္ ေဟာၾကား ဆံုးမပါသည္” ဟု ေျပာျပရာ ဘုရားရွင္သည္ “ဒီလုိဆိုရင္ အမိဝမ္းတြင္းထဲက မ်က္စိကန္းလာတဲ့သူ၊ နားပင္းလာတဲ့သူေတြဟာ ဣေႁႏၵေတြကို ေစာင့္စည္းၿပီး ျဖစ္ေတာ့မွာေပါ့”ဟု မိန္႔ေတာ္မူေသာအခါ ဥတၱရလုလင္သည္ ဘာမွ ျပန္ၿပီး ရွင္းမျပႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေခါင္းငိုက္စိုက္ႀကီးက်သြားေလသည္။
ပါရာသိဝိယပုဏၰားဆရာႀကီးေဟာၾကားသည့္ တရားသည္ လက္ေတြ႕က်ေသာ တရား မဟုတ္သည္ကို စဥ္းစားၾကည့္လွ်င္ သိႏိုင္ေပသည္။
သူေျပာသလို မ်က္စိႏွင့္နားကို ပိတ္ထားလို႔ ရခ်င္ရႏိုင္မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္ဣေႁႏၵတို႔ကို ပိတ္ထားလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေပ။
အထူးအားျဖင့္ မနိေႁႏၵေခၚေသာ စိတ္ကို မည္သို႔ ပိတ္ထားႏိုင္မည္နည္း။
သူ႔တရားသည္ လူၿပိန္းၾကိဳက္တရားမ်ိဳး ျဖစ္၏။
စဥ္းစားဉာဏ္ရွိသူမ်ားကေတာ့ လက္ခံႏိုင္ၾကမည္ မဟုတ္ေပ။
ဥတၱရလုလင္ကေလး မေျဖရွင္းႏိုင္၍ မိႈင္ေတြေနစဥ္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ အရွင္အာနႏၵာမေထရ္အား “အာနႏၵာ .. ပါရာသိဝိယပုဏၰားရဲ႕ တပည့္ေတြကို ေဟာၾကားဆံုးမတဲ့ ဣေႁႏၵပြားမႈတရားက တမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး၊ ငါဘုရားရဲ႕ အရိယာသာသနာေတာ္မွာ ေဟာၾကားဆံုးမတဲ့ အျမတ္ဆံုးဣေႁႏၵပြားမႈတရားက တမ်ိဳးျဖစ္တယ္”ဟု မိန္႔ေတာ္မူ၍ ဣေႁႏၵပြားမ်ားပံုကို ဆက္လက္ ေဟာၾကားေတာ္မူပါသည္။
ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ေဟာၾကား ဆံုးမေတာ္မူသည့္ အျမတ္ဆံုးဣေႁႏၵေျခာက္ပါး ပြားမ်ားပံုမွာ -
“ရဟန္းသည္ မ်က္စိျဖင့္ ႏွစ္သက္စရာ အဆင္းအာ႐ုံကို ျမင္လွ်င္ ဝမ္းသာသည့္ ေသာမနႆစိတ္ ျဖစ္သည္။ မႏွစ္သက္စရာ အဆင္းကို ျမင္လွ်င္ ဝမ္းမသာသည့္ ေဒါမနႆစိတ္ ျဖစ္သည္။ အလယ္အလတ္ အဆင္းအာ႐ုံကို ျမင္လွ်င္ လ်စ္လ်ဴ႐ႈသည့္ ဥေပကၡာစိတ္ ျဖစ္သည္။
ဤသို႔ မ်က္စိျဖင့္ အဆင္းျမင္ရာ၌ ဝမ္းသာစိတ္ေၾကာင့္ ေလာဘ၊ ဝမ္းမသာစိတ္ေၾကာင့္ ေဒါသ၊ ဥေပကၡာစိတ္ေၾကာင့္ ေမာဟစိတ္မ်ား မျဖစ္ေစရန္ ဝမ္းသာစိတ္၊ ဝမ္းမသာစိတ္၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္မ်ား ေပၚလာျခင္းအေၾကာင္းကို ဆင္ျခင္သိမ္းပိုက္၍ ဝိပႆနာ ပြားေနရမည္” ဟု ဆံုးမေတာ္မူပါသည္။
ဆင္ျခင္ ႐ႈမွတ္ပံုမွာ “ယခု ငါ့သႏၲာန္မွာ ႏွစ္သက္ ဝမ္းသာသည့္ ေသာမနႆစိတ္ ျဖစ္တယ္။ မႏွစ္သက္ ဝမ္းမသာသည့္ ေဒါမနႆစိတ္ ျဖစ္တယ္။ အလယ္အလတ္ လ်စ္လ်ဴ႐ႈသည့္ ဥေပကၡာစိတ္ ျဖစ္တယ္။ ဒီစိတ္ဟာ အမွန္စင္စစ္အားျဖင့္ မ်က္စိ၊ အဆင္း၊ ျမင္စိတ္ဟူေသာ အေၾကာင္းသံုးခု ေပါင္းဆံုမႈ ဖႆဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ၾကမ္းတမ္းတယ္။ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရား ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ၿပီး ပ်က္တယ္။ ဒီႏွစ္သက္ ဝမ္းသာစိတ္လဲ မျဖစ္၊ မႏွစ္သက္ ဝမ္းမသာစိတ္လဲ မျဖစ္၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္လဲ မျဖစ္ဘဲ ဝိပႆနာဥေပကၡာစိတ္ျဖင့္ ေနျခင္းသည္ ခ်မ္းသာတယ္။ ေအးၿငိမ္းတယ္” ဟု ႐ႈမွတ္ ဆင္ျခင္ရမည္။
ဤကဲ့သို႔ ဝိပႆနာ ဆင္ျခင္ ႐ႈမွတ္လိုက္လွ်င္ ဤႏွစ္သက္ဝမ္းသာသည့္ ေသာမနႆစိတ္၊ မႏွစ္သက္ ဝမ္းမသာသည့္ ေဒါမနႆစိတ္၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္သည္ ခ်က္ခ်င္းပင္ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္သြားေတာ့၏။ ဝိပႆနာႏုေပကၡာဉာဏ္ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ေဟာၾကား ဆံုးမေတာ္မူေလသည္။
ထို႔အတူပင္ နားျဖင့္ အသံၾကားေသာအခါမွာလည္းေကာင္း၊ ႏွာေခါင္းျဖင့္ အနံ႔နံေသာအခါမွာလည္းေကာင္း၊ လွ်ာျဖင့္ အရသာကို စားေသာအခါမွာလည္းေကာင္း၊ ကိုယ္ျဖင့္ အေတြ႕အထိမ်ားကို ေတြ႕ထိေသာအခါမွာလည္းေကာင္း၊ စိတ္ျဖင့္ အေတြးအာ႐ုံမ်ိဳးစံုကို ေတြးေသာအခါမွာလည္းေကာင္း ႏွစ္သက္စိတ္၊ မႏွစ္သက္စိတ္၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္မ်ား ျဖစ္ရာတြင္ အဆင္းျမင္ရာ၌ ဝိပႆနာ႐ႈသကဲ့သို႔ ယင္းစိတ္မ်ားကို ဝိပႆနာ႐ႈပြားေနရမည္။ ႐ႈပြားေသာအခါ ယင္းစိတ္မ်ားသည္ လ်င္ျမန္စြာပင္ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္သြားၾက၍ ဝိပႆနာႏုေပကၡာဉာဏ္ ျဖစ္ေပၚလာ၏။
ဤသို႔ ႐ႈမွတ္ၿပီး ဣေႁႏၵမ်ားကို ပြားမ်ားေနျခင္းသည္ အရိယာသာသနာေတာ္၌ အျမတ္ဆံုးဣေႁႏၵပြားမ်ားျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ေဟာၾကားေတာ္မူေလသည္။
ျမင္ရာ ၾကားရာ စသည္တို႔၌ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ဝမ္းသာစိတ္၊ ဝမ္းမသာစိတ္ႏွင့္ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္မ်ားကို အေၾကာင္းႏွင့္တကြ သိမ္းပိုက္ ဆင္ျခင္၍ ဝိပႆနာ႐ႈေသာအခါ ယင္းစိတ္မ်ား လ်င္ျမန္စြာ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ပံုကိုလည္း ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ဥပမာျဖင့္ ေဟာေတာ္မူသည္မွာ စိတ္႐ႊင္လန္းအားတက္စရာ ျဖစ္ပါသည္။
အဆင္းျမင္ရာ၌ ဝိပႆနာဉာဏ္သြင္းေသာအခါ ဝမ္းသာ၊ ဝမ္းမသာစိတ္၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈစိတ္ဟူေသာ ခံစားမႈ ေဝဒနာစိတ္မ်ားသည္ မ်က္စိဖြင့္ပိတ္သကဲ့သို႔ လ်င္ျမန္စြာ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္သြား၏။
အသံၾကားရာ၌ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ပံုမွာ လက္ဖ်စ္တီးသကဲ့သို႔ ျမန္၏။
အန႔ံနံရာ၌ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ပံုမွာ ၾကာဖက္ေပၚ၌ က်ေသာ ေရေပါက္သည္ ခ်က္ခ်င္း ေလွ်ာက်သကဲ့သို႔ ျမန္၏။
အရသာစားရာ၌ ခ်ဳပ္ပံုမွာ တံေတြးကို ေထြးလိုက္သကဲ့သို႔ ျမန္၏။
ကိုယ္ျဖင့္ အေတြ႕အထိေတြ႕ရာ၌ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ပံုမွာ လက္ကို ေကြးဆန္႔သကဲ့သို႔ ျမန္၏။
စိတ္ျဖင့္ ေတြးၾကံရာ၌ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ပံုမွာ သံပူျပားႀကီးအေပၚ၌ က်ေသာ ေရေပါက္ေရစက္သည္ ခ်က္ခ်င္း ေျခာက္ခန္းသြားသကဲ့သို႔ လ်င္ျမန္၏ ဟု ဥပမာအသီးသီး ေပးၿပီး ေဟာေတာ္မူပါသည္။
ေနာက္တနည္း ဣေႁႏၵပြားမ်ားပံုမွာ ကမၼ႒ာန္းအားထုတ္သည့္ ေယာဂီရဟန္းသည္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာ အဆင္းအာ႐ုံတခုခုကို ျမင္ရာ၌ စက္ဆုပ္မႈ မျဖစ္ေစရန္ ေမတၱာပြား၍လည္းေကာင္း၊ ေရ,ေျမ,ေလ,မီးဓာတ္သေဘာကို ဆင္ျခင္၍လည္းေကာင္း ေနထုိင္သည္။ ႏွစ္သက္စရာအာ႐ုံတခုခုကို ျမင္ရာ၌ မႏွစ္သက္စရာ အာ႐ုံျဖစ္ေအာင္ မတင့္တယ္မႈ အသုဘဆင္ျခင္၍ျဖစ္ေစ၊ မၿမဲမႈ အနိစၥဆင္ျခင္၍ျဖစ္ေစ ေနထိုင္သည္။
ႏွစ္သက္စရာ အာ႐ုံ၊ မႏွစ္သက္စရာ အာ႐ုံမ်ား ေတြ႕ျမင္လာလွ်င္ ဝမ္းသာမႈလည္း မျဖစ္၊ ဝမ္းမသာမႈလည္း မျဖစ္ေစရန္ ေပၚလာသည့္ အာ႐ုံအေပၚမွာ ႐ႈမွတ္မႈသတိ၊ ျဖစ္ပ်က္သိျမင္မႈ သမၸဇဥ္ဉာဏ္ျဖင့္ ဥေပကၡာျပဳေနထိုင္သည္ဟု ေဟာၾကားေတာ္မူသည္။
ဤဣႁႏၵိယဘာဝနာသုတ္သည္ ေဝဒနာႏုပႆနာတရားအားထုတ္နည္းကို ၫႊန္ျပေသာ တရားေတာ္ ျဖစ္ပါသည္။
ႏွစ္သက္စရာ အဆင္းကို ျမင္ရာ၌ သုခေဝဒနာျဖစ္သည္။
ဤေဝဒနာကို ဝိပႆနာမ႐ႈလွ်င္ (ေဝဒနာပစၥယာ တဏွာ) သုခေဝဒနာေၾကာင့္ တဏွာေလာဘစိတ္ ျဖစ္၏။
မႏွစ္သက္စရာ အဆင္းကို ျမင္ရာ၌ (ဝိပႆနာ မ႐ႈလွ်င္) ေဒါမနႆေဝဒနာ (ေဒါသစိတ္) ျဖစ္၏။
ႏွစ္သက္စရာလည္း မဟုတ္၊ မႏွစ္သက္စရာလည္း မဟုတ္ေသာ အလတ္စား အဆင္းကို ျမင္ရာ၌ ဥေပကၡာေဝဒနာျဖစ္၍ ယင္းေဝဒနာကို ဝိပႆနာမ႐ႈလွ်င္ ေမာဟစိတ္ ျဖစ္၏။
ေလာဘစိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္မ်ား ျဖစ္လွ်င္ အပါယ္သံသရာ က်င္လည္ရမည္ အမွန္ျဖစ္၏။
သို႔ျဖစ္၍ မိမိတို႔ သႏၲာန္မွာ ယင္းကိေလသာတရားမ်ား မျဖစ္ေပၚရေလေအာင္ မ်က္စိစေသာ ဣေႁႏၵတံခါးေျခာက္ေပါက္မွာ သတိသမၸဇဥ္ဝိပႆနာဉာဏ္ သြင္းၿပီး လံုျခံဳေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ရမည္ဟု ေဟာၾကားထားေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဤသို႔ ႐ႈမွတ္ျခင္းျဖင့္ ဝိပႆနာဉာဏ္မ်ား ရင့္က်က္ေသာအခါတြင္ မဂ္ဉာဏ္ ဖိုလ္ဉာဏ္မ်ား အဆင့္ဆင့္ ေပၚကာ ျဖစ္ပ်က္မစပ္ အၿငိမ္းဓာတ္ ျမတ္နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္ရွိသြားမွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါသတည္း။
(ဥပရိပဏၰာသ၊ ဣႁႏၵိယဘာဝနာသုတ္)
(ေလာကခ်မ္းသာစာေစာင္၊ ေအာက္တိုဘာ ၁၂, ၂၀၀၃ - မွ)
